ጢያ አለም ተክል ድንጋይ

ትክል ድንጋዩቹ ርዝመታቸው የተለያየ ሲሆን በቁመቱ ትንሽ የሚባለው ደግሞ 1 ሜትር ነው፡፡

ድንጋዩቹ የቆሙበት ምክንያት ለሟቾቹ የቀብር ሃውልት እንዲሆኑ ታስቦ ሲሆን የተቀበሩትም ሰዎች በአካባቢያቸው የጀግንነት ተግባር ፈጽመው ያለፋ መሆኑ በተመራማሪዎች ተረጋግጧል፡፡

በነዚህ ታሪካዊ ድንጋዩች ላይ የተለያየ ምስል ተቀርፆባቸው ይታያል፡፡ ሮጀር ጄሶም በተባለ ፈረንሳዊ ዜጋና ዶክተር ካሳዬ በጋሻው በተሰኙ አረኪዮሎጂስቶች እ.ኤ.አ በ1974 ዓ.ም በቁፋሮ የተደረገው ምርምር እንዳሳየው ትክል ድንጋዩቹ ያረፋበት ስፍራ የቀብር ቦታ መሆኑን የሚያስረዳ መረጀ ተገኝቷል፡፡ ተመራማሪዎቹ ትክል ድንጋዩቹ ባረፋበት በ264 ካ.ሜ ክልል ወስጥ ቁፋሮ አድርገው 52 አጽሞች አግኝተዋል፡፡ የተቀበሩት ሰዎች ከ18 እስከ 30 የእድሜ ክልል ውስጥ መሆናቸው በአጥኚዎች ተረጋግጧል፡፡ አጽሞቹ እንደሚያሳዩት በአንድ ቀብር ውስጥ ከሁለት በላይ ግለሰቦች የተቀበሩበት የህብረት መቃብር መሆኑ ሲረጋገጥ ፣ አንድ የቀብር ስፍራ ብቻ አንድ ሰው በነጠላ የተቀበረበት ተገኝቷል፡፡

በቀብር ሥርዓቱ ሞቾቹ ቁጢጥ/ቁጭ/ ብለው መቀበራቸው ሲታወቅ አንዱ ቀብር ብቻ ተንጋሎ የተቀበረ መሆኑ ተረጋግጧል፡፡ እንደ አርኪኦሎጂስቶቹ ትንታኔ ቁጢጥ ብለው የተቀበሩት 51 አጽሞች የክርስትና ሐይማኖት ወደ አካባቢው ከመግባቱ በፊት የተከናወኑ ሲሆን ተንጋሎ የተቀበረው አጽም ደግሞ ክርስትና ወደ አካባቢው ከገባ በኋላ የተፈፀመ መሆኑን ያመለክታል ሲሉ ያስረዳሉ፡፡

በተመራማሪዎቹ ቁፋሮ የሰዎቹ አጽም በ2 ሜትር ጥልቀት ላይ የተገኘ ሲሆን ከአጽሞቹ በ 0.5 ሜትር ርቀት ከፊትና በተመሳሳይ ርቀት ላይ ከበስተጀርባቸው የተለያዩ መዋቢያ ጌጣ ጌጦች ተገኝተዋል፡፡ ከነዚህም መካከል የአንገት ጌጥ፣ የጆሮ ጌጥ፣ የእጅ አንባር፣ ዶቃ፣ ጨሌ፣ ባልጩት እና የተለያዩ የመገልገያ ቁሳቁሶች አብረው ተቀብረው ተገኝተዋል፡፡

በክትል ድንጋዮቹ ላይ የተቀረፀው ምስል ቁጥር እንደየ ድንጋዩ ሲለያይ በአንድ ትክል ድንጋይ ከ1 እስከ 19 የሳንጃ ምስል መቀረፁን የሟቾቹ የጀግንነታቸው ወይም የገደሉት የዱር እንስሳት ብዛት ለመግለጽ እንደተጠቀሙበት መላ ምት ተሰጥቷል፡፡

የክብ ጡት ምስል የተቀረፀባቸው ትክል ድንጋዩች ደግሞ ቀርፁ አነስተኛ ሆኖ የሚታየው ሟቹ ተባዕት መሆኑን ሲገልጽ የክብ መጠኑ የሚተልቅበት የእንስት ፆታን ለማመልከት ነው ተብሏል፡፡

በድንጋዩቹ ላይ ከተቀረፁት ምስሎች መካከል የባህላዊ መንተራሻ ቅርጽና የእንሰት ተክል ምስል ደግሞ ግለሰቦቹ በኖሩበት ጊዜ ይገለገሉበትና ይመገቡበት የነበረውንና የወቅቱ ባህላዊ መገልገያ ቁሶች ምን እንደነበሩ ለማሳየት እንደሆነ የአርኪኦሎጂሰቶች ትንታኔ ያስረዳል፡፡

በጢያና አካባቢዋ ከ6 የማያንሱ የትክል ድጋይ ዓይነቶች ይገኛሉ፡፡

ከነዚህ መካከል

• የሰው ምስል የሚያሳይ የተቀረፀባቸው /Antromorfic Stelae/

 

• የሳንጃ ቅርጽ የተቀረፀባቸው/Sword Stelae/

 

• ምስሎች የተቀረፀባቸው ትክል ድንጋዮች /Figerative Stelae/

 

• የወንድ ብልት ቅርጽ ያለው /Phallic Stelae/

 

• የፊት ማስዋቢያ ምልክት የሚያሳይ ምስል የተቀረፀባቸው /Facial Ritual Mark Stelae/

 

• የከበሮ ምስል ወይም የነጋሪት ቅርጽ ያለው  /Drum Stelae/ በመባል ይመደባሉ፡፡

በጢያ መካነ ቅርስ ላይ በብዛት የሚገኙ ትክል ድንጋዩች ጎራዴ መሰል ቅርጽ ያላቸው ሲሆኑ ቁጥራቸው 36 እንደሆነ ከአስርት ዓመታት በፊት በመካነ ቅርሱ ላይ ጥናት ያካሄዱ አርኪዮሎጂስቶች ጽፈዋል፡፡

ከትክል ድንጎዩቹ መካከል 41 በሚሆኑት ላይ የተለያየ ቅርጽ ያላቸው ምስሎች አሉባቸው፡፡ ምስሎቹ የተቀረፁት በአንደኛው የድንጋዩ ፊት በኩል ነው፡፡ በስፋት ድንጋዩቹ ላይ ከተቀረፁት ምስሎች መካከል የጎራዴ ቅርጽ፣ ክብ ወይም ዲስክ ምስል ቅርጽ የእንሰት ተክል የመሰለ ቅርጽና የጎድን አጥንት የሚመስል ቅርጽ ዋና ዋናዎቹ ናቸው፡፡

እነዚህ ትክል ድንጋዩች ቀደም ሲል ተፈልፍለው ወይም ተጠርበው የመጡት በአካባቢው ከሚገኘው አለልቱ ከተባለው ወንዝ ስር ሲሆን ከትክል ድንጋዩቹ በግምት 1 ኪ.ሜ ርቀት ላይ ይገኛል፡፡ ይህም የተረጋገጠው አርኪኦሎጂስቶች በስፍራው ባደረጉት ጥናትና በተገኙ ተመሳሳይ የትክል ድንጋይ ቅርፆች ከዚያ ተጠርቦ ለመምጣታቸው ማሣያ ሆኗል፡፡

እያንዳንዱ ትክል ድንጋይ ለመያዣነት የሚያገለልሉ 2 አና 3 ቀዳዳዎች አሉት፡፡ ይህም ከአለልቱ ወንዝ ተጠርቦ እየተጎተተ እስከ ተተከለበት ስፍራ ድረስ የመጣበት መሆኑ ተረጋግጧል፡፡